رشد اقتصادی کشور، یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر میزان سطح رفاه مردم کشور اثر می‌گذارد. عوامل مختلفی، رشد اقتصادی کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اگر می‌خواهید با مفهوم رشد اقتصادی و مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی و محدودکننده آن، آشنا شوید تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
پادکست “عوامل رشد اقتصادی”
گوینده: عرفان حاتم بیگی – مربی آکادمی شامی
رشد اقتصادی چیست؟
یکی از مهم‌ترین سوالات اقتصادی که حتی مردم عادی مطرح می‌کنند این است که معنای رشد اقتصادی چیست؟ به زبان ساده، رشد اقتصادی عبارت است از افزایش تولید کالاها و خدمات اقتصادی در یک دوره زمانی نسبت به دوره قبل. رشد اقتصادی را می‌توان به صورت اسمی یا واقعی (تعدیل شده برای حذف تورم) اندازه‌گیری کرد. به طور معمول، رشد اقتصادی کل بر حسب تولید ناخالص ملی (GNP) یا تولید ناخالص داخلی (GDP) سنجیده می‌شود، اگرچه گاهی اوقات از معیارهای دیگری نیز برای اندازه‌گیری آن استفاده می‌شود.
چرا رشد اقتصادی مهم است؟
رشد اقتصادی، ظرفیت تولید و عرضه کالاهای عمومی را افزایش می‌دهد. هنگامی که یک کشور، رشد اقتصادی مثبتی را تجربه می‌کند، می‌تواند از درآمدها مالیات بگیرد و ظرفیت و منابع مورد نیاز برای ارائه کالاها و خدمات عمومی مورد نیاز شهروندان مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، حمایت اجتماعی و خدمات عمومی اساسی را به دست آورد.
علاوه بر مزایایی که دولت ارائه می‌دهد، توجه به عوامل رشد اقتصادی و بهره‌گیری از آنها، دستاوردهای مادی گسترده‌تری به همراه دارد. رشد اقتصادی باعث ایجاد ثروت می‌شود که بخشی از آن مستقیما به جیب کارفرمایان و کارگران می رود و رفاه آنها را بهبود می‌بخشد. وقتی که مردم درآمد بیشتری کسب می‌کنند و قدرت خرید بیشتری داشته باشند، از فقر خارج می‌شوند و به سطح بالاتری از استانداردهای زندگی می‌رسند.
اگرچه رشد اقتصادی باید وسیله‌ای (نه هدف) برای توسعه باشد اما باید از آن حمایت کرد. با نگاهی به توسعه کشورهای جهان، متوجه می‌شوید که اکثر کشورهایی که در کاهش فقر و افزایش دسترسی به کالاهای عمومی موفق بوده‌اند، روی رشد اقتصادی پایدار و قوی تمرکز کرده‌اند.
روش‌های موثر در ایجاد رشد اقتصادی
جهان، شاهد ظهور و سقوط بسیاری از امپراتوری‌های بزرگ اقتصادی بوده است. اما ابتدا باید به این مسئله بپردازیم که عوامل اصلی رشد اقتصادی چیست؟ برخی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی عبارتند از:
1. منابع طبیعی، یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی
منابع طبیعی اولین عاملی است که باعث رشد اقتصادی می‌شود. منابع طبیعی موجود در یک کشور، رشد اقتصادی را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.
کشورهایی مانند دبی یا سایر کشورهای خاورمیانه را در نظر بگیرید. این کشورها که از نظر منابع نفتی غنی هستند به معنای واقعی کلمه عامل موثری بر رشد اقتصاد آنها بوده است. کشورهای دیگری مانند سنگاپور هستند که بنادر طبیعی خوبی دارند و به همین دلیل به یک نقطه ترانزیت اصلی تبدیل شده‌اند. کشورهای دیگر نیز منابعی مانند ذخایر زغال سنگ، ذخایر سنگ آهن یا حتی زمین‌های قابل کشت دارند.
در دورانی که کشتیرانی، یک منبع اقتصادی استراتژیک بود، مکان‌های دارای بندرگاه رشد اقتصادی تصاعدی داشتند. امروزه، از آنجایی که منابعی چون انرژی، جهان را کنترل می کند، هرگونه ذخایر سوخت فسیلی یا سایر منابع انرژی باعث افزایش رشد و قدرت اقتصادی هر کشوری می‌شود.
2. مقررات‌زدایی
یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی مقررات‌زادیی است. برای افزایش رشد اقتصادی مردم باید بتوانند با یکدیگر معامله و تجارت کنند. اما برخی از دولت‌ها سعی می‌کنند آزادی عمل مردم در تجارت را از بین ببرند. آنها قوانین و محدودیت‌هایی را اعمال می‌کنند و در نتیجه، قدرت تجارت کردن محدود می‌شود. این محدودیت‌ها باعث زیان مردم و جلوگیری از رشد اقتصادی مردم یک کشور می‌شود.
ابرقدرت‌های اقتصادی که به عنوان متحدان تجاری کل جهان شناخته می‌شوند قدرت خود را به این دلیل به دست آورده‌اند که در تجارت سخت نمی‌گیرند و سابقه تاریخ کاملا واضح و روش است. ابرقدرت‌ها همواره از سیاست‌های تجارت آزاد پیروی کرده‌اند و خواهند کرد.
توجه کنید که کشورهایی مثل ایالات متحده و بریتانیا فقط زمانی توسعه یافتند که سیاست تجارت آزاد را اجرا نمودند. هر زمان مقررات زدایی پس زده شود، قدرت اقتصادی به طور پیوسته رو به وخامت خواهد رفت.
3. توسعه فناوری، از اصلی‌ترین عوامل رشد اقتصادی کشورها
فناوری همواره یکی از اصلی‌ترین عوامل رشد اقتصادی کشورها بوده است. انقلاب صنعتی به دلیل پیشرفت‌های تکنولوژیک آغاز شد. بشر از آن زمان هرگز به عقب بازنگشته و تنها کاربردهای فناوری در طول سال‌ها تغییر کرده است.
از تولید تا خدمات گرفته تا ظهور شبکه‌های اجتماعی، فناوری همچنان باعث رشد اشتغال و کسب و کار می‌شود. به همین دلیل است که کشورهایی که توانایی‌های تکنولوژیکی بالایی دارند و از آن استفاده می‌کنند بسیار سریعتر از دیگر کشورها، توسعه می‌یابند.
برای نمونه، آلمان را در نظر بگیرید. این کشور دو بار در هر دو جنگ جهانی ویران شده و برای چندین دهه تحت اشغال کمونیستی بوده است. با این حال، اقتصاد آن در مقایسه با همتایان اروپایی خود که تقریباً با این آشفتگی مواجه نشده‌اند، بسیار توسعه یافته‌تر است. تحلیلگران به این نتیجه رسیده‌اند که این موفقیت به دلیل تاکید و توجه کشور آلمان بر توسعه فناوری بوده است.
4. منابع انسانی
استفاده درست یا نادرست از منابع انسانی یک کشور به عقب‌ماندگی یا رشد اقتصاد کشور منجر می‌شود. به عنوان مثال، کشوری مانند هند را در نظر بگیرید. جمعیت آن حیرت‌انگیز است. بخش بزرگی از جمعیت در سن کار قرار دارند. علاوه بر این، اکثر آنها تحصیلات و مهارت‌های شغلی خوبی دارند.
این همان چیزی است که کشور فقیر دیگری مانند هند را به یکی از پرشتاب‌ترین اقتصادهای در حال رشد در جهان تبدیل کرده است. در واقع، استفاده درست از منابع انسانی، هند را به یک ابرقدرت در زمینه فناوری اطلاعات تبدیل کرده است، اگر مردم این کشور آموزش نمی‌دیدند، ممکن بود عکس آن رخ داده و شاهد پیامدهای منفی چون افزایش فقر و جنایت در مقیاس بزرگ باشیم. هر کشوری که می‌خواهد از نظر اقتصادی پیشرفت کند باید تلاش کند تا شهروندان، به آموزش با کیفیت با صرف هزینه‌های مقرون به صرفه دسترسی داشته باشند.
5. زیر ساخت‌های کشور
یکی دیگر از عوامل رشد اقتصادی، مدل توسعه چینی است. دولت چین روی پروژه‌های زیرساختی عظیم سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی کرد. این پروژه‌ها پس از شروع به کار باعث ایجاد اشتغال و رونق اقتصاد شدند. علاوه بر این، از آنجایی که پروژه‌های آنها، زیربنایی بودند، به معنای واقعی کلمه بعدا هزینه خود را پرداخت کردند.
چین اکنون یکی از کمترین هزینه‌های تولید در جهان را دارد و دلیل آن، وجود زیرساخت‌های بزرگ در این کشور است. هزینه و قیمت برق در کشور چین ارزان‌تر از هر جای دیگری در جهان است. افزون بر این، شرکت‌های حمل و نقل چینی می‌توانند کالاها را در سراسر قاره‌ها با قیمت ارزان جابجا کنند. همین امر، چین را به بزرگترین صادرکننده و دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل کرده است.
عوامل محدود کننده رشد اقتصادی
رشد اقتصادی به افزایش تولید و مصرف کالاها و خدمات در یک اقتصاد در یک دوره مشخص اشاره دارد. اگرچه بهره‌گیری درست از عوامل رشد اقتصادی مزایای بی‌شماری مانند بهبود استانداردهای زندگی، ایجاد شغل و پیشرفت‌های تکنولوژیکی به همراه داشته باشد، اما در معرض محدودیت‌های متعددی قرار دارد، هم از نظر محیطی و هم اجتماعی. در ادامه، به برخی از عواملی که رشد اقتصادی را محدود می‌کنند اشاره می‌کنیم:
1.. محدودیت‌های زیست محیطی
رشد اقتصادی اغلب متکی به استخراج منابع طبیعی و تولید انرژی است که منجر به تخریب محیط زیست می‌شود. منابع زمین محدود هستند و بهره‌برداری بیش از حد آنها می‌تواند منجر به کاهش منابع، آلودگی، تغییرات آب و هوایی و سایر مشکلات زیست محیطی شود.
2. کاهش بازدهی
رشد یک اقتصاد، ممکن است با کاهش بازدهی مواجه شود، به این معنی که هر واحد ورودی اضافی (مثلا سرمایه یا نیروی کار) افزایش کمتری در تولید به همراه دارد. این مسئله از عواملی مانند کمبود نیروی کار ماهر، دسترسی محدود به زمین، یا اشباع شدن بازارها ناشی می‌شود.
3. نابرابری درآمد
اگرچه عوامل رشد اقتصادی بسیار مهم هستند، اما در صورت رشد اقتصادی کشور، توزیع عادلانه ثروت را نمی‌توان تضمین کرد. اگر منافع حاصل از رشد اقتصادی در اختیار تعداد محدودی از افراد قرار گیرد، نابرابری درآمدی را تشدید می‌کند و منجر به ناآرامی اجتماعی و بی‌ثباتی اقتصادی می‌شود.
4. عوامل اجتماعی و فرهنگی
رشد اقتصادی گاهی اوقات پیامدهای اجتماعی نامطلوب را به دنبال دارد. صنعتی شدن و شهرنشینی سریع جوامع سنتی، شیوه‌های فرهنگی و انسجام اجتماعی را مختل می‌کند. علاوه بر این، ممکن است به مشکلات اجتماعی مانند تراکم جمعیت در یک منطقه، جرم و جنایت و نابرابری کمک کند.
5. عوامل خارجی
گاهی اوقات، عوامل رشد اقتصادی باعث ایجاد هزینه‌های خارجی می‌شود که به آن اثرات خارجی منفی گفته می‌شود. این هزینه‌ها شامل آلودگی زیست محیطی، کاهش منابع طبیعی و اثرات بهداشتی می‌شود که در قیمت بازار کالاها و خدمات انعکاس نمی‌یابد.
6. توسعه محدود عوامل رشد اقتصادی چون فناوری
پیشرفت و توسعه فناوری، یکی از مهم‌ترین محرک‌های رشد اقتصادی است. با این حال، ممکن است محدودیت‌هایی برای سرعت توسعه یا پیاده‌سازی فناوری‌های جدید وجود داشته باشد که رشد اقتصادی بلندمدت را محدود کند.
توجه به این نکته مهم است که مفهوم رشد اقتصادی به خودی خود جزو مباحث داغ حوزه اقتصاد است. در حال حاضر، مدل‌های اقتصادی جایگزین مانند مدل‌های متمرکز بر پایداری و رفاه، روش‌های مختلفی را برای اندازه‌گیری پیشرفت و توسعه فراتر از رشد تولید ناخالص داخلی سنتی پیشنهاد شده است.
سوالات متداول
گاهی اوقات، کاربران، می‌خواهند پاسخ سوالات خود را به صورت کوتاه دریافت کنند. به همین منظور، در پایان این مطلب به طور خلاصه، به رایج‌ترین و پرتکرارترین سوالاتی که کاربران مطرح می‌کنند، پاسخ می‌دهیم:
1. رشد اقتصادی به چه معنا است؟
به افزایش تولید کالاها و خدمات اقتصادی در یک دوره زمانی نسبت به دوره قبل، رشد اقتصادی گفته می‌شود.
2. چرا رشد اقتصادی اهمیت زیادی دارد؟
رشد اقتصادی به افزایش ظرفیت‌های تولید و عرضه خدمات، افزایش درآمد، ایجاد اشتغال، کاهش فقر و بهبود سطح زندگی مردم کمک می‌کند.
3. چه عواملی بر رشد اقتصادی اثر دارند؟
مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی عبارتند از: GDP یا رشد تولید ناخالص داخلی، منابع طبیعی فراوان، زیرساخت‌های کشور، توسعه فناوری، منابع انسانی و مقررات زدایی.
4. چه عواملی رشد اقتصاد را کاهش می‌دهند؟
محدودیت‌های زیست‌محیطی، عوامل خارجی، توسعه محدود فناوری، نابرابری درآمدی و کاهش بازدهی تولید و خدمات از عواملی است که رشد اقتصادی را با مشکل مواجه می‌سازد.
با بهره‌گیری از مطالب ارائه شده در سایت آکادمی شامی، می‌توانید همه اطلاعات لازم برای شروع و حرفه‌ای شدن در حوزه معامله‌گری را به دست بیاورید. پیشنهاد ما به شما استفاده از آموزش معامله‌گری کربن است. همچنین اگر نیاز به مشاوره دارید مشاوران آکادمی شامی آماده ارائه خدمات و مشاوره رایگان به شما هستند. برای درخواست مشاوره لطفا فرم زیر را پر کنید تا در اسرع وقت با شما تماس گرفته شود.
