پول، ابزاری جذاب و پرکاربرد در زندگی انسان است که در تعاملات اقتصادی و اجتماعی جهانی نقش حیاتی دارد. تاریخچه پول، مسیری پیچیده و جذاب دارد که از ریشه‌های اولیه انسانیت تا به امروز پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. در این مقاله، ما به بررسی اصولی تاریخچه پول در جهان می‌پردازیم. از معنی واژه پول و ریشه‌یابی آن گرفته تا مفاهیم مهمی مانند تفاوت بین پول و ارز، کارکرد پول در جوامع انسانی، تئوری‌های مرتبط با پول و تکنولوژی‌های جدید مرتبط با پول. همچنین، ما به بررسی تأثیر جغرافیا بر پول و سیاست‌های پولی و همچنین جرائم مرتبط با پول خواهیم پرداخت.

در این سفر به گذشته پول، از تبادلات ابتدایی تا چالش‌ها و فرصت‌های امروز، همراه ما باشید. این مقاله به شما این فرصت را می‌دهد که تاریخچه پول را به عنوان یکی از عوامل کلیدی تکوین جوامع انسانی به طور عمیق بشناسید و درک کنید.

پول یا ارز؟

در بررسی تاریخچه پول، احتمالاً به دفعات به دو اصطلاح ارز و پول برخورد خواهید کرد. اصطلاحات پول و ارز اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. اما چندین نظریه نشان می‌دهد که این دو اصطلاح یکسان نیستند. بر اساس برخی نظریه‌ها، پول ذاتاً مفهومی نامشهود است. از سوی دیگر، ارز تجلی فیزیکی یا محسوس مفهوم ناملموس پول است.

بر اساس این نظریه، پول را نمی‌توان لمس کرد یا بویید. از سوی دیگر ارز برابر با سکه، اسکناس، شی یا نمایش فیزیکی است که به صورت پول ارائه می‌شود. شکل اصلی پول اعداد است در حالی که شکل اصلی ارز اسکناس‌های کاغذی، سکه‌ها یا کارت‌های پلاستیکی مانند کارت‌های اعتباری یا Debit Cards است. اگرچه این تمایز بین پول و ارز در برخی زمینه‌ها مهم است؛ اما جهت پرداختن به اهداف این مقاله، این اصطلاحات ممکن است به جای یکدیگر استفاده شوند.

لغت‌شناسی

پیش از این که بخواهیم تاریخچه پول را به طور کامل بررسی کنیم؛ بد نیست نگاهی به معنی و مبدأ لغت Money داشته باشیم. کلمه Money از کلمه لاتین moneta به معنای سکه از طریق monnaie فرانسوی گرفته شده است. اعتقاد بر این است که کلمه لاتین از معبد جونو در کاپیتولین، یکی از هفت تپه رم سرچشمه گرفته است. در دنیای باستان، جونو اغلب با پول همراه بود. معبد جونو مونتا در رم مکانی بود که ضرابخانه روم باستان در آن قرار داشت.

نام جونو ممکن است از الهه اتروسکی Uni (که به معنای یک، یگانه، واحد، اتحاد، متحد) و مونتا یا از کلمه لاتین monere (یادآوری، هشدار، یا دستور) گرفته شده باشد؛ یا هم از کلمه یونانی moneres (به تنهایی، منحصر به فرد). در جهان غرب، یک اصطلاح رایج برای پول سکه‌ای specie بوده است که از لاتین in specie به معنای «در نوع» سرچشمه می‌گیرد.

پول چیست؟

پول همیشه ارزشی واحد و یا حتی الزاماً بالا ندارد؛ چه با یک سکه فلزی، یک تکه کاغذ، یک رشته کد استخراج شده الکترونیکی توسط رایانه یا حتی صدف دریایی نشان داده شود. با برآورد ثروت جهانی (که حدود 463.6 تریلیون دلار در پایان سال 2022 بود)؛ ارزش پول به این بستگی دارد که مردم برای آن به عنوان وسیله مبادله، واحد اندازه‌گیری و ذخیره ثروت چقدر اهمیت قائل هستند.

پول به مردم امکان داد و ستد کالاها و خدمات را به صورت غیرمستقیم می‌دهد. به اطلاع‌رسانی قیمت کالاها کمک می‌کند و راهی برای ذخیره ثروت را در اختیار افراد قرار می‌دهد. به عنوان یک واحد ارزشمند عمل می‌کند. یک استاندارد پذیرفته شده اجتماعی که بر اساس آن چیزهای گوناگون قیمت گذاری می‌شوند و با استفاده از پول ارزش آن‌ها پرداخت می‌شود. با این حال، تاریخچه پول، هم از لحاظ استفاده و هم شکل پول، تکامل یافته است.

از مبادله به ارز

با نگاهی گذرا به تاریخچه پول، متوجه می‌شویم که در طی 5000 سال گذشته، همواره به شکلی بخشی از تاریخ بشر بوده است. پیش از آن زمان، عموم مورخان موافق هستند که بشر احتمالاً از سیستم مبادله‌ای استفاده می‌کرده. یعنی داد و ستد به شکل تجارت مستقیم کالا و خدمات بوده است، بدون دخالت چیزی به اسم پول.

به عنوان مثال، یک کشاورز ممکن بود یک بوش گندم را با یک جفت کفش از یک کفاش عوض کند. با این حال، این شکل از معامله زمان‌بر است. اگر یک تبر را به عنوان بخشی از توافقی مبادله کنید که در آن طرف مقابل قرار است یک ماموت پشمالو را بکشد؛ باید فردی را پیدا کنید که فکر می‌کند این ابزار در قبال مواجهه با عاج‌های 12 فوتی یک ماموت منصفانه است. اگر این معامله به نتیجه‌ای نرسید؛ باید معامله را تغییر دهید؛ تا زمانی که شخصی با شرایط موافقت کند.

نوعی ارز به آرامی در طول قرن‌ها توسعه یافت. به این معنی که اقلامی مانند پوست حیوانات، نمک و اسلحه وجود داشتند که به راحتی معامله می‌شدند. این کالاهای معامله شده به عنوان وسیله تبادل عمل می‌کردند؛ اگرچه ارزش هر یک از این اقلام هنوز در بسیاری از موارد قابل بحث و مذاکره بود. به هر حال، این سیستم تجارت در سرتاسر جهان گسترش یافت و امروزه در برخی از نقاط جهان همچنان پابرجاست. در تاریخچه پول، یکی از بزرگترین دستاوردهای معرفی پول، افزایش سرعت کسب و کار به شمار می‌آید. خواه شامل کشتار ماموت یا ساخت بنای تاریخی باشد.

در اوایل آگوست 2021، باستان‌شناسان چینی در دانشگاه ایالتی ژنگژو، قدیمی‌ترین مکان ضرب سکه شناخته‌شده را در استان هنان چین را کشف کردند. یک ضرابخانه تسهیلاتی است که در آن ارز تولید می‌شد. در حدود سال 640 قبل از میلاد، این مرکز شروع به ضرب سکه‌های بیل (Spade) کرد. یکی از اولین اشکال استاندارد سکه‌های فلزی ضرب شده.

میلیون‌ها سکه در ایالات متحده در گردش است. 47250 سکه در دقیقه در ضرابخانه فیلادلفیا ضرب می‌شود و 40500 سکه در دقیقه توسط ضرابخانه دنور تولید می‌شود.

اولین ارز رسمی که ضرب شد

در همین حال، در غرب، گزنوفانس، شاعر یونانی قرن ششم پیش از میلاد، به نقل از مورخ هرودوت، اختراع ضرب سکه فلزی را به لیدی‌ها نسبت داد. در سال 600 قبل از میلاد، آلیاتس، پادشاه لیدیا، اولین واحد پول رسمی، یعنی استاتر لیدیایی را ضرب کرد. سکه‌ها از الکتروم ساخته شده بودند. مخلوطی از نقره و طلا که به طور طبیعی یافت می‌شود و روی سکه‌ها تصاویری مهر می‌شد که نمایان‌گر ارزش آن سکه بود. در خیابان‌های سارد، تقریباً در 600 سال قبل از میلاد، یک کوزه سفالی قیمتی حدود دو جغد و یک مار داشت.

واحد پول لیدیا به این کشور کمک کرد تا سیستم‌های تجاری داخلی و خارجی خود را افزایش دهد و آن را به یکی از ثروتمندترین امپراتوری‌های آسیای صغیر تبدیل کند. امروز وقتی می‌گویند «کسی به‌اندازه کرزوس ثروت دارد» در واقع به آخرین پادشاه لیدیایی اشاره می‌کنند که اولین سکه طلا را ضرب کرد.

انتقال به ارز کاغذی

با توجه به تاریخچه پول، متوجه می‌شویم که در طول سال 1260 میلادی، سلسله یوان چین از سکه فلزی به سمت پول کاغذی حرکت کرد. زمانی که مارکوپولو، یک تاجر، کاشف و نویسنده ونیزی که در امتداد جاده ابریشم در آسیا سفر می‌کرد، تقریباً در سال 1271 میلادی از چین بازدید کرد. امپراتور چین هم بر عرضه پول و هم بر نام‌گذاری‌های مختلف آن نظارت خوبی داشت. در واقع، در جایی که در اسکناس‌های مدرن آمریکایی نوشته شده است: «ما به خدا اعتماد داریم»؛ کتیبه چینی آن زمان هشدار می‌داد: «کسانی که جعل می‌کنند سر بریده خواهند شد».

بخش‌هایی از اروپا هنوز تا قرن شانزدهم از سکه‌های فلزی به‌عنوان تنها شکل ارز خود استفاده می‌کردند. تصاحب سرزمین‌های جدید توسط استعمار، منابع جدیدی از فلزات گران‌بها را فراهم کرد و کشورهای اروپایی را قادر ساخت تا به ضرب کردن مقدار بیشتری سکه ادامه دهند.

اما بانک‌ها در نهایت شروع به استفاده از اسکناس‌های کاغذی برای سپرده‌گذاران و وام‌گیرندگان کردند تا به جای سکه‌های فلزی حمل کنند. این اسکناس‌ها را می‌توان در هر زمانی به بانک برد و با ارزش اسمی که دارند آن‌ها را با سکه‌های فلزی، معمولاً نقره یا طلا، مبادله کرد. این پول کاغذی می‌تواند برای خرید کالاها و خدمات استفاده شود. به این ترتیب، مانند ارز امروزی در دنیای مدرن عمل می‌کرد. اما توسط بانک‌ها و مؤسسات خصوصی به جای دولت صادر می‌شد که اکنون مسئول انتشار ارز در بیشتر کشورهاست.

اولین ارز کاغذی صادر شده توسط دولت‌های اروپایی در واقع توسط دولت‌های استعماری آن‌ها در آمریکای شمالی صادر شد. از آنجایی که حمل و نقل بین اروپا و مستعمرات آمریکای شمالی زمان زیادی می‌برد، مستعمرات اغلب پول نقد نداشتند. دولت‌های استعماری به جای بازگشت به سیستم مبادله‌ای، IOU هایی را صادر کردند که به عنوان ارز معامله می‌شد.

اولین مورد در کانادا (که در آن زمان مستعمره فرانسه بود) در سال 1685 بود. زمانی که برای سربازان کارت‌هایی با نام و امضای فرماندار صادر شد تا به‌جای سکه‌های فرانسه از آن‌ها به عنوان پول نقد استفاده کنند. در دهه 1870 استاندارد طلا ایجاد شد. بر اساس این قانون، چاپ ارز صرفاً بر اساس میزان طلای موجود در یک کشور مجاز بود.

ظهور جنگ‌های ارزی

تغییر به سمت پول کاغذی در اروپا باعث افزایش تجارت بین المللی شد. بانک‌ها و طبقات حاکم شروع به خرید ارز از سایر کشورها کردند و اولین بازار ارز را ایجاد کردند. ثبات یک پادشاهی یا دولت خاص بر ارزش پول کشور و در نتیجه، توانایی آن کشور برای تجارت در بازار ارز بین‌المللی به طور فزاینده‌ای تأثیر می‌گذاشت.

رقابت بین کشورها اغلب به جنگ ارزی منجر می‌شد؛ جایی که کشورهای رقیب سعی می‌کردند قیمت‌ها را بالا بببرند و کالاهای دشمن را گران کنند یا هم این که ارزش پول را کم کنند و قدرت خرید مردم کشور رقیب را کم کنند و کم‌کم به سمت حذف کامل ارز پیش می‌رفتند.

پرداخت‌های موبایلی

قرن بیست و یکم شکل جدیدی از پرداخت را به وجود آورد که با تنها لمس انگشت شما فعال می‌شود. پرداخت موبایلی به پولی اطلاق می‌شود که برای پرداخت کالاها و خدمات استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از این روش برای انتقال پول به فرد دیگری مانند یکی از اعضای خانواده یا دوست استفاده کرد. همان‌طور که می‌دانید، تمام این کارها را می‌توان با استفاده از یک دستگاه الکترونیکی قابل‌حمل، مانند یک دستگاه تلفن هوشمند انجام داد.

این نوع پرداخت برای اولین بار در آسیا و اروپا پیش از انتقال به آمریکای شمالی مطرح شد. این فناوری از پرداخت از طریق پیام متنی تکامل یافته است تا جایی که امروزه امکان واریز مبالغ با استفاده از برنامه دوربین در دستگاه‌های هوشمند را فراهم کرده است.

سرویس‌های پرداخت موبایلی مانند Apple Pay و Google Pay در حال رقابت برای خرده‌فروشان هستند که پلتفرم‌های آن‌ها را برای پرداخت‌های محل فروش بپذیرند. همچنین اپلیکیشن‌هایی برای این روش پرداخت وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به Venmo و PayPal اشاره کرد.

ارز مجازی با دیجیتال

ارزهای مجازی فقط به صورت الکترونیکی در دسترس هستند. به عنوان نمایش دیجیتالی پول، این نوع ارز با استفاده از برنامه‌های کاربردی کامپیوتری یا نرم افزارهای مخصوص تعیین شده، ذخیره و معامله می‌شود. جذابیت ارز مجازی این است که نوید کارمزد تراکنش‌های کمتری را نسبت به مکانیزم های پرداخت آنلاین سنتی ارائه می‌دهد و برخلاف ارزهای دولتی، توسط نهادهای غیرمتمرکز اداره می‌شود.

معروف‌ترین ارز مجازی بیت کوین است. بیت کوین به سرعت به استاندارد ارزهای مجازی تبدیل شد. این رمزارز در سال 2009 توسط شخصی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو منتشر شد. کل بیت کوین جهان بیش از 522.5 میلیارد دلار ارزش داشت. البته به خاطر داشته باشید که ارزهای مجازی مانند بیت کوین هیچ سکه فیزیکی ندارند؛ زیرا در صرافی‌های آنلاین معامله می‌شوند. اگرچه بیت کوین محبوب‌ترین و گران‌ترین رمزارز است اما ارزهای مجازی دیگری نیز وارد بازار شده‌اند. مانند اتریوم، XRP و Dogecoin.

کارکرد پول

در تاریخچه پول، وظایف و کاربردهای زیادی را از سمت این مفهوم مشاهده کرده‌ایم. ویلیام استنلی جوونز در کتاب پول و مکانیسم مبادله (1875) پول را بر اساس چهار کارکرد تجزیه و تحلیل کرد: وسیله‌ای برای مبادله، معیار مشترک ارزش (یا واحد حساب)، استاندارد ارزش (یا استاندارد پرداخت معوق) و ذخیره ارزش. در سال 1919، چهار کارکرد پول جوونز در دوبیتی خلاصه شد:

Money’s a matter of functions four

A Medium, a Measure, a Standard, a Store.

این دوبیتی بعدها در کتاب‌های درسی اقتصاد کلان به طور گسترده‌ای محبوب شد. اکنون اکثر کتاب‌های درسی مدرن تنها سه کارکرد را فهرست می‌کنند که عبارتند از وسیله مبادله، واحد حساب و ذخیره ارزش و استاندارد پرداخت معوق را به عنوان یک کارکرد متمایز در نظر نمی‌گیرند، بلکه آن را جزئی از سایر کارکردها در نظر می‌گیرند.

اختلافات تاریخی زیادی در مورد ترکیب عملکردهای پول وجود داشته است. برخی استدلال می‌کنند که دسته‌بندی این عملکردها به تفکیک بیشتری نیاز داشته و تقسیم‌بندی چهارگان‌های که ارائه شد برای تعریف همه این کارکردها کافی نیست. یکی از این استدلال‌ها این است که نقش پول به‌عنوان وسیله مبادله با نقش آن به‌عنوان ذخیره‌کننده ارزش در تعارض است؛ یعنی این که نقش آن به‌عنوان ذخیره‌کننده ارزش مستلزم نگهداری آن بدون صرف هزینه است؛ در حالی که نقش آن به‌عنوان وسیله مبادله مستلزم گردش پول است.

دیگران استدلال می‌کنند که ذخیره ارزش فقط به تعویق انداختن مبادله است؛ اما این واقعیت را از بین نمی‌برد که پول وسیله مبادله‌ای است که قابلیت جابه‌جایی در زمان و مکان را دارد و سکون و رکودی دائم ندارد و می‌تواند در گردش باشد. اصطلاح سرمایه مالی (Financial Capital) یک اصطلاح کلی‌تر و فراگیرتر برای همه ابزارهای نقدی است.

وسیله مبادله

یکی از کاربری‌هایی که بعد از مرور تاریخچه پول به راحتی آن را تشخیص می‌دهیم، استفاده از پول به عنوان وسیله مبادله است. وقتی پول برای واسطه‌گری مبادله کالاها و خدمات استفاده می‌شود، به عنوان وسیله مبادله عمل می‌کند. بنابراین از ناکارآمدی یک سیستم مبادله‌ای جلوگیری می‌کند. اگر به یاد داشته باشید، گفتیم که کارکرد سیستم مبادله‌ای، منوط به این است که طرفین معامله، تمایل به داشتن کالای طرف مقابل داشته باشند. به عنوان مثال، بین دو طرف در یک سیستم مبادله‌ای، ممکن است یکی از طرفین کالایی را که طرف دیگر می‌خواهد نداشته باشد؛ که این اتفاق نشان‌دهنده عدم وجود همزمانی خواسته‌ها است.

داشتن یک وسیله مبادله می‌تواند از این موضوع جلوگیری کند؛ زیرا طرف اول می‌تواند برای صرف وقت روی موارد دیگر آزادی داشته باشد، بدون این که نگران باشد نیازهای طرف دوم معامله چیست. در همین حال، طرف دوم می‌تواند از طریق وسیله مبادله (پول) برای یافتن شخصی استفاده کنند که بتواند کالای مورد نظر را در اختیار آن‌ها بگذارد.

اندازه‌گیری ارزش

در علم اقتصاد، واحد حساب «Unit of Account» یک واحد پولی عددی استاندارد برای اندازه‌گیری ارزش بازار کالاها، خدمات و سایر معاملات است. همچنین به عنوان معیار یا استاندارد ارزش نسبی و پرداخت معوق شناخته می‌شود. یک واحد حساب پیش‌نیاز لازم برای تنظیم قراردادهای تجاری است که شامل بدهی می‌شوند. در این میان، پول به عنوان یک معیار استاندارد و یک نام تجاری مشترک عمل می‌کند و مبنایی برای تعیین قیمت است که برای توسعه سیستم‌های حسابداری کارآمد ضروری است.

استاندارد پرداخت معوق

در حالی که استاندارد پرداخت معوق طبق برخی از متون (به ویژه متون قدیمی‌تر) یک کارکرد متمایز به شمار می‌آید، متون دیگر این مورد را زیرعنوانی برای عملکردهای دیگری به شمار می‌آورند. «استاندارد پرداخت معوق» روشی پذیرفته‌شده برای تسویه بدهی است (واحدی که در آن بدهی‌ها مشخص می‌شود). هنگامی که بدهی‌ها با بیان مقدار مشخصی از پول تعیین می‌شوند، ارزش واقعی بدهی‌ها ممکن است به دلیل افزایش یا کاهش تورم تغییر کند. خوبی پول این است که می‌توان تمامی این تغییرات را محاسبه و اعمال کرد تا مقداری دقیق بدهی (حتی پس از گذشت چند ماه یا چند سال) مشخص شود.

ذخیره ارزش

پول برای ایفای نقش به عنوان یک ذخیره ارزش، باید بتواند به طور مناسبی ذخیره، نگهداری و بازیابی شود و به عنوان وسیله مبادله قابل استفاده باشد. همچنین ارزش پول نیز باید در طول زمان ثابت بماند. برخی استدلال کرده‌اند که تورم، با کاهش ارزش پول، توانایی پول را برای عملکرد به عنوان ذخیره ارزش کاهش می‌دهد. البته که استدلال‌های زیادی مطرح شده و این مورد نیز قابل بحث است، اما توضیح جزئیات در این مقاله نمی‌گنجد.

ویژگی‌های پول

کارکردهای پول وسیله مبادله، واحد حساب و ذخیره ارزش است. برای انجام کارکردهای مختلف و مطالعه تاریخچه پول، به این ویژگی‌ها می‌رسیم:

• قابل تعویض: واحدهای منفرد آن باید قابلیت جایگزینی متقابل را داشته باشند (یعنی قابلیت تعویض).
• بادوام: قادر به مقاومت در برابر استفاده مکرر.
• تقسیم پذیر: قابل تقسیم به واحدهای کوچک.
• قابل حمل: به راحتی حمل و نقل می‌شود.
• قابل قبول: اکثر مردم باید پول را به عنوان شیوه پرداختی خود بپذیرند.
• کمیاب: عرضه آن باید محدود و کنترل‌شده باشد.

فناوری‌های مرتبط با پول؛ سنجش

در بررسی تاریخچه پول، سنجش (Assaying) به معنای تجزیه و تحلیل ترکیب شیمیایی فلزات است. کشف سنگ محک برای سنجش، به رایج شدن پول فلزی و ضرب سکه کمک کرد. در نتیجه، استفاده از طلا به عنوان Commodity Money (پولی که در تهاتر به جای کالا به کار می‌رود) از آسیای صغیر گسترش یافت. جایی که برای اولین بار مورد استفاده گسترده قرار گرفت.

یک سنگ محک اجازه می‌دهد تا مقدار طلای به کار رفته در یک نمونه آلیاژ تخمین زده شود و به تعیین خلوص آلیاژ کمک می‌کند در نتیجه، سکه‌ها با مقداری یکسان از طلا ایجاد می‌شوند. سکه‌ها معمولاً توسط دولت‌ها ضرب می‌شدند و سپس با نشانی مخصوصی مهر می‌خوردند که وزن و ارزش فلز را تضمین می‌کرد. البته گاهی اوقات دولت‌ها مقدار فلز گران‌بهای به کار رفته در یک سکه را کاهش می‌دادند (با کاهش ارزش ذاتی) و همان ارزش اسمی را مطرح می‌کنند. این عمل به عنوان Debasement شناخته می‌شود.

تئوری‌های مرتبط با پول

در تاریخچه پول، اولین ایده‌های مرتبط با پول شامل مفاهیمی از سمت ارسطو و مفاهیم افلاطون بود که جوزف شومپیتر آن‌ها را در نظریه پول خود ادغام کرد. نظریه این اقتصاددان اتریشی مضامین مختلفی داشت؛ اما مهم‌ترین آن‌ها شامل این مفاهیم بود که پول را می‌توان از منظر حسابداری اجتماعی تجزیه و تحلیل کرد و همچنین ارتباط محکمی با نظریه ارزش و قیمت دارد.

حسابداری اجتماعی (Social Accounting) حیطه‌ای از حسابداری است که تأثیر فعالیت‌های یک کسب و کار را بر جامعه بررسی می‌کند. این شاخه از حسابداری، به انواع دارایی‌هایی که در حسابداری مالی به آن‌ها توجه می‌شود نمی‌پردازد؛ بلکه تمرکز آن بر رفتارهای یک کسب و کار است.

حداقل دو نظریه درباره چیستی پول وجود دارد و اینها می‌توانند بر تفسیر شواهد تاریخی و باستان‌شناسی سیستم‌های پولی اولیه تأثیر بگذارند. تئوری کالایی پول (پول، وسیله مبادله) توسط کسانی ترجیح داده می‌شود که مایلند پول را نتیجه طبیعی فعالیت بازار بدانند. برخی دیگر نظریه اعتباری پول (پول، وسیله‌ای برای حساب‌ها) را قابل قبول‌تر می‌دانند و ممکن است نقشی کلیدی برای دولت در ایجاد پول قائل باشند.

نظریه کالا به طور گسترده‌تری پذیرفته می‌شود و بیشتر این مقاله از این دیدگاه نوشته شده است. به طور کلی، تئوری‌های مختلف پول که توسط اقتصاددانان ایجاد شده‌اند عمدتاً بر عملکرد، استفاده و مدیریت پول تمرکز دارند.

سایر نظریه‌پردازان نیز خاطرنشان می‌کنند که وضعیت یک شکل خاص از پول همیشه به موقعیتی بستگی دارد که افراد و جامعه به آن نسبت می‌دهند. به عنوان مثال، طلا ممکن است در یک جامعه ارزشمند دیده شود اما در جامعه دیگر نه. یا اینکه یک اسکناس صرفاً یک تکه کاغذ است تا زمانی که توافق شود که ارزش پولی دارد.

عرضه پول

در دوران مدرن، اقتصاددانان به دنبال طبقه‌بندی انواع مختلف عرضه پول بوده‌اند. معیارهای مختلف عرضه پول توسط بانک‌های مرکزی مختلف با استفاده از پیشوند M طبقه‌بندی شده‌اند. طبقه‌بندی عرضه اغلب به میزان محدود بودن یا نبودن یک عرضه بستگی دارد؛ به عنوان مثال M ها ممکن است از M0 (باریک‌ترین) تا M3 (گسترده‌ترین) متفاوت باشند.

تأثیر جغرافیا در استفاده از پول

تعریف پول می‌گوید که پول فقط «در یک کشور خاص یا بافت اجتماعی – اقتصادی» معنا پیدا می‌کند. به طور کلی، جوامع تنها از یک معیار ارزش استفاده می‌کنند و تنها می‌توانند از آن معیار واحد در قیمت کالاهای فهرست‌شده برای فروش استفاده کنند. به عنوان مثال، اگر به تاریخچه پول در ایران نگاهی بیندازیم، با واژه‌هایی مانند دینار، صنار، شاهی، تومان و ریال برخورد می‌کنیم. در هر دوره، مردم ایران واحدی از پول را به رسمیت می‌شناختند و مردم کشوری دیگر واحد مختص به خود را داشتند.

در بیشتر کشورها، دولت برای تشویق استفاده از شکل خاصی از پول، سیاست‌هایی را در پیش می‌گیرد؛ مانند الزام به پرداخت مالیات تنها و تنها با همان واحد پول. برخی از مکان‌ها دارای دو یا چند ارز هستند، به ویژه در شهرهای مرزی یا مناطق پر رفت و آمد. فروشگاه‌های این مکان‌ها قیمت‌ها را فهرست می‌کنند و ارزهای مختلفی را می‌پذیرند. در غیر این صورت، ارز خارجی به عنوان یک دارایی مالی در بازار داخلی تلقی می‌شود. ارز خارجی معمولاً توسط مسافران و تاجران در بازارهای ارز خریداری یا فروخته می‌شود.

جوامع می‌توانند پولی را که استفاده می‌کنند تغییر دهند که این کار به عنوان جایگزینی ارز شناخته می‌شود. این کار می‌تواند عمداً اتفاق بیفتد؛ مثلاً زمانی که یک دولت یک ارز جدید صادر می‌کند. به عنوان مثال، زمانی که برزیل از کروزیرو برزیل به رئال برزیل رفت. همچنین زمانی که مردم از پذیرش ارزی که دچار تورم فوق العاده است (حتی اگر استفاده از آن توسط دولت تشویق شود) خودداری کنند؛ این اتفاق می‌تواند به طور خود به خود رخ دهد.

پول استفاده شده توسط یک جامعه می‌تواند در مقیاس کوچک‌تر نیز تغییر کند. این اتفاق می‌تواند از طریق نوآوری، مانند پذیرش چک به دست آید. قانون گرشام می‌گوید که پول بد، خوب را بیرون می‌کند. به این معنا که اگر دو شکل از پول کالایی در گردش وجود داشته باشد که طبق قانون ارزش اسمی مشابهی دارند، کالای ارزشمندتر به تدریج از گردش خارج می‌شود.

به عنوان مثال، سکه‌هایی که نقره کمتری در آن‌ها وجود دارد (اما هنوز سکه‌های معتبر هستند) احتمال بیشتری دارد که در جامعه گردش کنند و افراد سکه‌های ارزشمندتر را نزد خود نگه می‌دارند. این قانون ممکن است به طور مؤثر پول استفاده شده توسط یک جامعه را تغییر دهد. پولی که توسط یک جامعه استفاده می‌شود، حتماً لازم نیست ارز صادر شده توسط دولت باشد. یکی از نمونه‌های معروف که در آن جامعه شکل جدیدی از پول را اتخاذ می‌کند، استفاده اسیران جنگی از سیگار برای داد و ستد است.

سیاست‌های پولی

در تاریخچه پول، دوره‌های مختلف شرایط متفاوتی را نیز داشتند و به تبع آن، سیاست‌های اتخاذ شده درباره پول نیز متفاوت بوده است. هنگامی که از طلا و نقره به عنوان پول استفاده می‌شد، عرضه پول فقط در صورت افزایش تولید این فلزات با استفاده از معادن افزایش می‌یافت. این میزان افزایش در دوره‌های Gold rushes و اکتشافات طلا تسریع می‌شد؛ مانند زمانی که کلمب به دنیای جدید سفر کرد و طلا و نقره را به اسپانیا بازگرداند؛ یا مثلاً هنگامی که طلا سال 1848 در کالیفرنیا کشف شد.

این موضوع باعث تورم می‌شد و ارزش طلا را پایین می‌آورد. با این حال، اگر نرخ استخراج طلا مانع از رشد اقتصاد نمی‌شد، طلا مقداری با ارزش‌تر می‌شد و قیمت‌ها کاهش می‌یافت.

سیستم‌های پولی مدرن مبتنی بر پول فیات کار می‌کنند و دیگر آن وابستگی قدیم را به ارزش طلا ندارند. در اقتصاد، کنترل میزان پول به عنوان سیاست پولی شناخته می‌شود. سیاست پولی فرایندی است که توسط آن یک دولت، بانک مرکزی یا مقامات مالی برای دستیابی به اهداف خاص، عرضه پول را مدیریت می‌کنند.

معمولاً هدف از سیاست‌های پولی، ایجاد رشد اقتصادی در محیط با حفظ قیمت‌ها به شکلی پایدار است. به عنوان مثال، در قانون فدرال رزرو به وضوح بیان شده است که هیئت مدیره فرمانداران و کمیته بازار آزاد فدرال باید به دنبال «ارتقاء مؤثر اهداف اشتغال حداکثری، پایداری قیمت‌های پایدار و نرخ بهره متوسط طولانی-مدت» باشند.

یک سیاست پولی شکست خورده می‌تواند اثرات مضر قابل توجهی بر اقتصاد و جامعه‌ای داشته باشد که به آن بستگی دارد. این موارد شامل تورم بیش از حد، رکود اقتصادی، نرخ بیکاری بالا، کمبود کالاهای وارداتی، عدم توانایی در صادرات کالا و حتی فروپاشی کل نظام مالی است. به عنوان مثال، این اتفاق در روسیه، پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی رخ داد.

دولت‌ها و بانک‌های مرکزی پس از آنچه که از تاریخچه پول دریافتند، امروزه هم رویکردهای نظارتی و هم ارائه بازار آزاد را به عنوان بخشی از سیاست‌های پولی در نظر گرفته‌اند. برخی از راه‌های مورد استفاده برای کنترل عرضه پول عبارتند از:

• تغییر نرخ بهره که در آن بانک مرکزی به سایر بانک‌ها وام می‌دهد (یا وام می‌گیرد)
• خرید ارز یا فروش آن
• افزایش یا کاهش وام دولت
• افزایش یا کاهش هزینه‌های دولت
• دستکاری نرخ ارز
• افزایش یا کاهش الزامات ذخیره بانکی
• منع کردن یا نکردن ارزهای خصوصی
• مالیات یا معافیت مالیاتی در واردات یا صادرات سرمایه به یک کشور

در ایالات متحده، فدرال رزرو وظیفه کنترل عرضه پول را بر عهده دارد؛ در حالی که در اروپا، موسسه مسئول بانک مرکزی اروپا است. سایر بانک‌های مرکزی که تأثیر قابل توجهی در امور مالی جهانی دارند شامل بانک ژاپن، بانک مردم چین و بانک انگلیس هستند.

سال‌هاست که بخش عمده‌ای از سیاست‌های پولی تحت تأثیر نظریه اقتصادی شناخته شده به عنوان Monetarism بود. Monetarism یک نظریه اقتصادی است و استدلال می‌کند که مدیریت عرضه پول باید محور اصلی تنظیم فعالیت‌های اقتصادی باشد. «ثبات تقاضا برای پول» که پیش از دهه 1980 مطرح شد، کلیدی برای یافته‌های میلتون فریدمن و آنا شوارتز (که با کارهای دیوید لیدلر و سایر نظریه‌پردازن حمایت شد) بود. موضوع «ماهیت تقاضا برای پول» در دهه 1980 به دلیل عوامل فنی، نهادی و حقوقی و تأثیر Monetarism از آن زمان کاهش یافته است.

جرائم مالی

در مطالعه تاریخ هر مفهوم یا وسیله مهم و با ارزشی، احتمالاً به جنبه‌های مثبت و منفی بسیاری برخورد خواهید کرد. تاریخچه پول نیز از این قاعده مستثنی نیست. برخی از جرائم مالی و مرتبط با پول رخ داده و امروزه هم رخ می‌دهند. بررسی کامل این جرائم نیاز به یک مقاله کامل و جدا دارد. ما در اینجا دو موردی که در تاریخچه پول اهمیت زیادی داشته‌اند را برای شما آورده‌ایم:

جعل

پول تقلبی یک ارز بی‌اعتبار است که بدون مجوز قانونی دولت تولید می‌شود. تولید یا استفاده از پول تقلبی نوعی کلاهبرداری یا جعل است. قدمت جعل تقریباً به درازای تاریخچه پول است. نسخه‌های آبکاری شده (معروف به Fourrées) از سکه‌های لیدیایی یافت شده است که گمان می‌رود جزو اولین سکه‌های غربی باشند. در تاریخچه پول، اشیایی که جعل آن‌ها دشوار بود (مانند صدف، سنگ‌های کمیاب، فلزات گران‌بها) اغلب به عنوان پول انتخاب می‌شدند. قبل از معرفی پول کاغذی، رایج‌ترین روش جعل شامل مخلوط کردن فلزات پایه با طلا یا نقره خالص بود.

نوعی از جعل تولید اسناد توسط چاپگرهای قانونی با وارد کردن دستورالعمل‌های تقلبی است. در طول جنگ جهانی دوم، نازی‌ها پوند انگلیس و دلار آمریکا را جعل کردند. امروزه برخی از بهترین اسکناس‌های تقلبی به دلیل کیفیت بالا و شباهت آن‌ها به دلار واقعی، Superdollar نامیده می‌شوند.

پول شویی

پول شویی فرآیندی است که در آن عواید حاصل از جرم به پول ظاهراً قانونی یا دارایی‌های دیگر تبدیل می‌شود. با این حال، در چندین سیستم قانونی و نظارتی، اصطلاح پولشویی با سایر اشکال جرائم مالی ادغام شده است و گاهی اوقات به طور کلی برای شامل استفاده نادرست از سیستم مالی (شامل مواردی مانند اوراق بهادار، ارزهای دیجیتال، کارت‌های اعتباری و ارزهای سنتی) استفاده می‌شود؛ از جمله تأمین مالی تروریسم، فرار مالیاتی و فرار از تحریم‌های بین المللی.

جمع‌بندی

تاریخچه پول هنوز در حال نوشته‌شدن است. سیستم تجارت، از مبادله پوست حیوانات به ضرب سکه و چاپ پول کاغذی حرکت کرده است و امروز به نظر می‌رسد که ما در آستانه تغییر گسترده‌ای به سمت معاملات الکترونیکی هستیم. اشکال قدیمی تراکنش انتخاب شده‌اند: برای مثال، مبادله کالا به کالا همچنان در حاشیه در برخی بازارها مانند فضای B2B و برخی خدمات مصرف‌کنندگان رخ می‌دهد.

تا زمانی که انسان‌ها نیاز به مبادله، معالمه و تجارت داشته باشد، سیستم پولی مطمئناً به تکامل خود ادامه خواهد داد و تاریخچه پول تا آن جا که لازم باشد، جلو می‌رود. چه کسی می‌داند که 10 سال دیگر، مردم به چه شیوه‌ای معامله می‌کنند و پول را انتقال می‌دهند.

سؤالات متداول تاریخچه پول

1) از چه زمانی پول وجود داشته است و اولین اشکال مبادله ارزش چه بوده است؟

پول حداقل در 5000 سال گذشته به شکلی بخشی از تاریخ بشر بوده است. مورخان عموماً موافقند که سیستم مبادله به احتمال زیاد قبل از این زمان استفاده می‌شده است. مبادله شامل تجارت مستقیم کالا و خدمات است. به عنوان مثال، یک کشاورز ممکن است یک بوش گندم را با یک جفت کفش از یک کفاش عوض کند.

2) ضرب سکه از چه زمانی و از کجا آغاز شد؟

قدیمی‌ترین سایت ضرب سکه شناخته شده در جهان در گوانژوانگ در استان هنان چین واقع شده است. ضرابخانه در حدود سال 640 قبل از میلاد شروع به زدن سکه‌های بیل کرد که احتمالاً اولین ضرب سکه استاندارد فلزی بوده است.

3) چه زمانی سکه‌ها با پول کاغذی جایگزین شدند؟

چینی‌ها در حدود سال 700 میلادی از سکه به سمت پول کاغذی حرکت کردند. در زمانی که مارکوپولو تقریباً در سال 1271 میلادی از چین بازدید کرد، امپراتور چین هم بر عرضه پول و هم بر انواع مختلف آن نظارت خوبی داشت.

با بهره‌گیری از مطالب ارائه شده در سایت آکادمی شامی، می‌توانید همه اطلاعات لازم برای شروع و حرفه‌ای شدن در حوزه معامله‌گری را به دست بیاورید. پیشنهاد ما به شما استفاده از دوره رایگان آموزش معامله‌گری کربن است. همچنین اگر نیاز به مشاوره دارید مشاوران آکادمی شامی آماده ارائه خدمات و مشاوره رایگان به شما هستند. برای درخواست مشاوره لطفا فرم زیر را پر کنید تا در اسرع وقت با شما تماس گرفته شود.