نامش کمی عجیب و ترکیبش، نامتعارف است، اما پول داغ یا «هات مانی» یکی از مفاهیم مورد بحث و مهم در علم اقتصاد است. منظور از هات مانی، سرمایههایی است که به سرعت میان بازارهای مختلف جابهجا شده و هدف از آنها، کسب سود و بازده بالا در مدتی کوتاه است.
اما این که هات مانی دقیقا چیست، چه اهدافی دارد، مزایا و معایب آن چیست، چه ویژگیها، انواع و تاثیری دارد، اینها تماما سوالاتی هستند که در طول این مقاله به پاسخ آنها میرسیم. بنابراین اگر مشتاق هستید جواب این پرسشها را بدانید، ادامه این نوشته را از دست ندهید.
آشنایی با هات مانی یا پول داغ
هات مانی به وجوهی اطلاق میشود که به سرعت بین بازارهای مالی جریان دارند و این وجوه، در جستجوی بالاترین نرخ بهره یا بازده کوتاهمدت هستند. این وجوه معمولاً ماهیت سفتهبازی (Speculative) دارند و اغلب با افق سرمایهگذاری کوتاهمدت و نقدینگی بالا مشخص میشوند. این شکل از پول در صنعت بانکداری مهم است، زیرا میتواند بهطور قابل توجهی بر ثبات مالی، نرخ ارز و عملکرد کلی اقتصاد یک کشور تأثیر بگذارد.
در حالی که Hot Money میتواند جریانهای سرمایه و فرصتهای سرمایهگذاری مورد نیاز را فراهم کند، اما به دلیل ماهیت پرنوسان و غیرقابل پیشبینی که دارد، خطراتی را نیز به همراه که در ادامه مقاله به آنها میپردازیم. Hot Money میتواند به شکلهای زیر عرضه شود:
- سپردهها
- سهام
- اوراق قرضه
- ارزها
- کالاها
- مشتقات
هدف از هات مانی
سرمایهگذاری با Hot Money فقط یک هدف را دنبال میکند. هدف یک سرمایهگذار که چنین استراتژی را اتخاذ میکند، این است که هر چه سریعتر پول بیشتری بهدست آورد. این افراد نمیخواهند هفتهها یا سالها برای بازدهی مناسب و بازگشت سرمایه خود صبر کنند.
یکی از مثالهای خوب، شور و شوق ناشی از بیتکوین در اواخر سال ۲۰۱۷ است، زمانی که شاهد افزایش قیمت این ارز دیجیتال از ۸۰۰۰ دلار به حدود ۲۰ هزار دلار بودیم. با افزایش قیمت این رمزارز، چنین سرمایهگذارانی وارد میشدند تا قبل از فروش، قیمت آن را به اوج خود برسانند.
با این نوع استراتژی، افراد باید همواره بازار را زیر نظر داشته باشند تا مطمئن شوند که سرمایهگذاریهایی که داشتهاند، همچنان مناسب سودده هستند. این شکل از سرمایهگذاری مستلزم مشارکت فعال و نظارت دائم بر فعالیت بازارها است.
انواع پول داغ
اگرچه همه انواع سرمایههای هات مانی دارای ویژگیهای مشترک یکسانی هستند، اما همچنان میتوان آنها را بر اساس شکل سرمایهگذاری در دو بخش عمده و اساسی طبقهبندی کرد:
- سبد سرمایهگذاری کوتاهمدت در یک کشور خارجی
- وام کوتاهمدت در یک بانک خارجی
انواع سرمایه در دستههای فوق دارای ویژگیهای مشترک هستند: افق سرمایهگذاری کوتاه است. از طرفی، سرمایه میتواند به سرعت وارد شده و سریعاً هم خارج شود.
بیشتر بخوانید: تاریخچه پول
منشا پول داغ یا هات مانی
این شکل از سرمایه، معمولاً از کشورهای توسعهیافته و غنی از سرمایه سرچشمه میگیرد، کشورهایی که نرخ رشد GDP و نرخ بهره پایینتری نسبت به نرخ رشد GDP و نرخ بهره اقتصادهای بازارهای نوظهور مانند هند، برزیل، چین، ترکیه، مالزی و غیره دارند. علل خاص جریان Hot Money از دورهای به دوره دیگر تا حدودی متفاوت است، اما بهطور کلی موارد زیر را میتوان به عنوان دلایل جریان Hot Money در نظر گرفت:
- کاهش مداوم نرخ بهره در کشورهای بسیار صنعتی و توسعهیافته یکی از دلایل است. نرخهای بهره پایین در کشورهای توسعهیافته، سرمایهگذاران را به سمت بازدهی بالای سرمایهگذاری در آسیا و آمریکای لاتین جذب میکند.
- یک روند کلی که به سمت تنوع بینالمللی سرمایهگذاری در مراکز مالی بزرگ شکل گرفته است نیز در پیدایش و استفاده از هات مانی موثر است.
- کشورهایی با بازارهای نوظهور، شروع به اتخاذ سیاستهای پولی و مالی سالم و همچنین اصلاحات بازار محور از جمله تجارت و آزادسازی بازار سرمایه کردند. چنین اصلاحاتی، در میان سایر موارد، منجر به افزایش اعتماد در نرخ بازده سرمایهگذاری شده است.
همانطور که در بالا توضیح داده شد، Hot Money میتواند به اشکال مختلفی وجود داشته باشد. صندوقهای تامینی (Hedge funds)، سایر صندوقهای سرمایهگذاری و استقراض بینالمللی موسسات مالی داخلی شکلهایی شناخته شده از هات مانی هستند.
تأثیر پول داغ بر اقتصاد چیست؟
جریان سرمایه میتواند رفاه را از این طریق افزایش دهد که خانوارها بتوانند مصرف خود را در طول زمان تعدیل کنند و به مرور به سطح مصرف بالاتری دست یابند. از طرفی جریان سرمایه میتواند به کشورهای توسعهیافته هم کمک کند تا به تنوع بینالمللی بهتری از پرتفوی خود دست یابند.
با این حال، جریانهای بزرگ و ناگهانی سرمایه با افق سرمایهگذاری کوتاهمدت، اثرات منفی اقتصادی از جمله انبساط سریع پولی، فشارهای تورمی، افزایش نرخ ارز و… دارد. به خصوص، زمانی که سرمایه به سمت بازارهای مالی محلی کوچک و کمعمق جریان مییابد، نرخ ارز افزایش مییابد، قیمت داراییها بیشتر میشود و قیمت کالاهای محلی رو به افزایش میگذارد.
در ادامه جزئیات خطراتی که Hot Money برای اقتصاد کشور مقصد ایجاد میکند، ذکر شده است:
ورود سرمایههای کلان با افق سرمایهگذاری کوتاهمدت، میتواند باعث افزایش قیمت داراییها و افزایش تورم شود. ورود ناگهانی مقادیر زیادی پول خارجی، پایه پولی کشور دریافت کننده را افزایش میدهد. این امر به نوبه خود منجر به وضعیتی میشود که در آن پول خارجی وارد شده، تنها روی تعدادی از کالاها سرمایهگذاری میشود و از عواقب این امر، تورم خواهد بود.
علاوه بر این، Hot Money میتواند منجر به افزایش نرخ ارز (یا حتی افزایش بیش از حد نرخ ارز) شود و اگر این افزایش نرخ ادامه داشته باشد، به بخش صادرات کشوری که این شکل از پول در آن تزریق شده، لطمه میزند. چگونه؟ زیرا ارزش پول کشور بیشتر شده و به تبع آن، قیمت کالاهای صادراتی هم برای کشورهای دریافت کننده آن کالاها بیشتر میشود، در چنین شرایطی، مردم آن کشورها ترجیح میدهند که کالای کشوری که پول داغ وارد آن شده را نخرند و به کالاهای وارد شده از سایر کشورها روی بیاورند.
خروج ناگهانی Hot Money -که همیشه هم اتفاق میافتد- قیمت داراییها را کاهش میدهد و میتواند باعث سقوط ارزش پول کشور مربوطه شود. این امر به ویژه در کشورهایی که داراییهای نقدشونده بینالمللی نسبتا کمی دارند، صادق است.
نظر مرسوم و رایجی وجود دارد مبنی بر این که چنین اتفاقی، در بحران مالی شرق آسیا در سال 1997 رخ داد. در آستانه بحران، شرکتهای خصوصی در کره جنوبی، تایلند و اندونزی مقادیر زیادی بدهی خارجی کوتاهمدت داشتند.
به بیان دیگر، این سه کشور یک ویژگی مشترک در داشتن نسبت بزرگ بدهی خارجی کوتاهمدت به ذخایر بینالمللی داشتند. وقتی سرمایه شروع به خروج کرد، باعث سقوط قیمت داراییها و نرخ ارز شد. وحشت مالی به خودی خود دامن زده شد و باعث شد طلبکاران خارجی و سپردهگذاران، برای برداشت وجوه خود از بانکها اقدام کنند.
همه این موارد کنار هم، عدم نقدشوندگی سیستم مالی داخلی را تشدید کرد و دور دیگری از نقدینگی داراییهای پرهزینه و کاهش قیمتها را به وجود آورد. در هر سه کشور، موسسات مالی داخلی در آستانه پرداخت تعهدات کوتاهمدت خارجی خود قرار گرفتند.
نکته: با وجود همه مواردی که در بالا گفته شد، برخی از اقتصاددانان و کارشناسان مالی استدلال میکنند که Hot Money میتواند در کشورهایی که ذخایر ارزی نسبتاً پایینی دارند نقش مثبتی داشته باشد، زیرا جریان سرمایه میتواند فرصت مفیدی برای آن کشورها جهت افزایش ذخایر بانکهای مرکزی خود باشد.
مزایای هات مانی چیست؟
یکی از شکلهای جذاب پول، Hot Money است که نقش قابل توجهی در اقتصاد کشورهای مختلف در دنیا دارد و احتمالا در آینده نیز نقش مهم خود را حفظ کند. از همین رو، با بررسی مزایا، بهتر متوجه میشویم که چرا این شکل از پول تا این حد مهم است:
1. افزایش نقدینگی
یکی از مزایای اصلی Hot Money این است که میتواند نقدینگی بیشتری را برای بازارهای مالی فراهم کند. این نقدینگی اضافی باعث میشود فعالیتهای تجاری و سرمایهگذاری تسهیل شده و بهطور بالقوه منجر به تخصیص کارآمد سرمایه و منابع میشود.
2. فرصتهای سرمایهگذاری
جریانهای پول داغ همچنین میتواند فرصتهای سرمایهگذاری را برای سرمایهگذاران داخلی و خارجی ایجاد کند. همانطور که Hot Money وارد بازارهای مالی یک کشور میشود، میتواند منجر به افزایش قیمت داراییها و افزایش تقاضا برای آیتمهای سرمایهگذاری خاصی شود. این امر میتواند فرصتهایی را برای سرمایهگذاران فراهم کند تا از این حرکات بازار سود ببرند.
3. ورود سرمایه
برای کشورهایی که مشکلات اقتصادی را تجربه میکنند و برای جذب سرمایهگذاری خارجی در تلاش هستند، هات مانی میتواند جریانهای ورودی سرمایه مورد نیاز را فراهم کند. این جریانهای مالی میتواند به حمایت از رشد اقتصادی، تأمین مالی پروژههای زیرساختی و تثبیت سیستم مالی یک کشور کمک کنند.
معایب هات مانی چیست؟
در بخش قبلی، با مزایای متعددی که هات مانی دارد آشنا شدیم، اما همانطور که میدانید، توجه صرف به مزایا، دیدن تنها یک سمت از داستان است، در حالی که سمتی دیگر نیز وجود دارد که بسیار مهم است. جهت وسعت بخشیدن به دید خود، در ادامه به معایب Hot Money میپردازیم:
1. افزایش آسیب پذیری در برابر شوکهای خارجی
یکی از خطرات اولیه مرتبط با این پول مهم و کاربردی، این است که میتواند آسیب پذیری کشور را در برابر شوکهای اقتصادی خارجی افزایش دهد. از آنجایی که جریانهای Hot Money اغلب توسط عوامل کوتاهمدت هدایت میشوند، میتوانند به سرعت در واکنش به تغییرات شرایط مالی جهانی یا احساسات سرمایهگذاران، معکوس شوند. این امر میتواند کشورها را در معرض خروج ناگهانی سرمایه قرار دهد که در نهایت منجر به بیثباتی مالی یا بحرانهای اقتصادی میشود.
2. دستکاری بازار
حرکات سریع در بازارها نیز میتواند فرصتهایی برای دستکاری بازار ایجاد کند. سرمایهگذاران یا مؤسسات مالی فریبکار، گاهی از این جریانهای سریع برای افزایش یا کاهش مصنوعی تورم داراییها استفاده میکنند، فعالیتی که منجر بهDistortion بازار و زیان احتمالی برای سایر سرمایهگذاران میشود.
3. خروج سرمایه ناگهانی
همانطور که قبلا ذکر شد، این جریانهای مالی بسیار نوسان داشته و مستعد برگشتهای ناگهانی هستند. خروج سریع سرمایه هم قادر است چالشهای قابل توجهی برای کشورها و بازارهای مالی ایجاد کند، زیرا میتواند منجر به کاهش شدید قیمت داراییها، کاهش نقدینگی و حتی بحرانهای مالی شود.
کنترل هات مانی
بهطور کلی، با توجه به نرخ بهره نسبتاً بالای اقتصادهای در حال ظهور در مقایسه با اقتصادهای توسعهیافته، چنین بازارهایی بیشتر مقصد این شکل از پول هستند. اگرچه که این کشورها از ورود سرمایه مانند سرمایهگذاری مستقیم خارجی استقبال میکنند، اما به دلیل اثرات منفی Hot Money بر اقتصاد، سیاستهایی را برای جلوگیری از ورود آن به کشور خود به کار میگیرند تا پیامدهای منفی آن را از بین ببرند.
کشورهای مختلف، از روشهای متعددی برای جلوگیری از هجوم انبوه Hot Money استفاده میکنند. در ادامه روشهای اصلی مقابله با هات مانی ذکر شدهاند.
1. افزایش نرخ ارز
از نرخ ارز به عنوان ابزاری برای کنترل ورود Hot Money استفاده میشود. اگر این عقیده وجود داشته باشد که ارز یک کشور، کمتر از حد واقعی خود ارزش گذاری شده است، باعث ورود هات مانی میشود.
در چنین شرایطی، اقتصاددانان معمولاً افزایش یکباره قابل توجهی را به جای حرکت تدریجی در نرخ ارز پیشنهاد میکنند، زیرا افزایش تدریجی نرخ ارز باعث جذب بیشتر Hot Money به کشور میشود. البته یکی از نکات منفی این رویکرد هم این است که افزایش نرخ ارز باعث ضعیف شدن بخش صادرات کشور میشود.
2. کاهش نرخ بهره
کشورهایی که این سیاست را اتخاذ میکنند، نرخهای بهره بانک مرکزی خود را کاهش میدهند تا انگیزه سرمایهگذار خارجی برای ورود سرمایه را کاهش دهند. به عنوان مثال، در 16 دسامبر 2010، بانک مرکزی ترکیه با کاهش نرخ بهره در زمان افزایش تورم و رشد اقتصادی نسبتاً بالا، بازارها را شگفت زده کرد. اردم باشی، معاون رئیس بانک مرکزی ترکیه استدلال کرد که کاهش تدریجی نرخ بهره، بهترین راه برای جلوگیری از ورود سرمایه بیش از حد به حباب داراییها و افزایش ارزش پول است.
در 14 فوریه 2011، مهمت شیمشک، وزیر دارایی ترکیه گفت: «پس از کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی و اقداماتی برای کاهش رشد اعتبار، بیش از 8 میلیارد دلار سرمایهگذاری کوتاهمدت از کشور خارج شد. بازارها نیز این پیام را دریافت کردند که ترکیه خواهان ورود Hot Money نیست.»
3. کنترل سرمایه
برخی از سیاستهای کنترل سرمایه اتخاذ شده توسط چین به این دسته تعلق دارند. به عنوان مثال، در چین، دولت به صندوقهای خارجی اجازه سرمایهگذاری مستقیم در بازار سرمایه این کشور را نمیدهد. همچنین بانک مرکزی چین موسسات مالی داخلی خود را جهت استفاده از بدهی خارجی کوتاهمدت سهمیه بندی میکند و از استفاده بیش از حد بانکها از سهمیه خود جلوگیری میکند.
4. افزایش الزامات ذخیره بانکی
برخی کشورها سیاست نرخ ارز ثابت را دنبال میکنند. در مواجهه با جریان خالص سرمایه بزرگ، آن کشورها در بازار ارز مداخله خواهند کرد تا از افزایش نرخ ارز جلوگیری کنند. سپس تأثیر پولی مداخله را از طریق عملیات بازار باز و از طریق افزایش ذخایر بانکی، بیاثر میکنند. به عنوان مثال، زمانی که Hot Money از ایالات متحده وارد چین میشود، سرمایهگذاران دلار آمریکا را فروخته و یوان چین را در بازار ارز خریداری میکنند.
این امر بر ارزش یوان فشاری صعودی وارد میکند. به منظور جلوگیری از افزایش ارزش پول چین، بانک مرکزی چین برای خرید دلار آمریکا یوان چاپ میکند. این امر باعث افزایش عرضه پول در چین شده و به نوبه خود، باعث تورم میشود. سپس، بانک مرکزی چین باید الزامات ذخیره بانکی را افزایش دهد و یا اوراق قرضه دولتی چین منتشر کند تا پولی را که قبلاً در عملیات مداخله نرخ ارز به بازار عرضه کرده است، بازگرداند تا تورم ایجاد شده، خنثی شود.
با این حال، مانند سایر رویکردها، این رویکرد نیز دارای محدودیتهای خاص خود است. اول اینکه بانک مرکزی نمیتواند به افزایش ذخایر بانک ادامه دهد، زیرا انجام این کار بر سودآوری بانک تأثیر منفی میگذارد. دوم، در اقتصادهای در حال ظهور، بازار مالی داخلی به اندازهای عمیق نیست که عملیات بازار باز موثر باشد.
5. انقباض مالی
ایده این است که از محدودیتهای مالی استفاده شود، به ویژه در قالب کاهش هزینهها برای کالاهای غیرقابل تجارت، به منظور کاهش تقاضای کل و مهار اثر تورمی جریان سرمایه.
نحوه شناسایی پول داغ
حال که به این جای نوشتار رسیدیم، شاید دوست داشته باشید که خودتان توانایی شناخت این نوع از پول را بهدست بیاورید. برای شناسایی این پول، باید با ویژگیهای آن به خوبی آشنا باشید و از همین رو، در این بخش به ویژگیهای مختلف Hot Money که به شناسایی آن کمک شایانی میکنند، میپردازیم.
1. حرکت سریع
یکی از ویژگیهای اصلی Hot Money حرکت سریع آن در بازارهای مالی است. سرمایهگذارانی که در این شکل از معاملات شرکت میکنند، دائماً به دنبال کسب بیشترین بازده در کوتاهمدت هستند، بازدهی که باعث میشود سرمایههای خود را به سرعت میان بازارها، کشورها یا آیتمهای سرمایهگذاری مختلف جابهجا کنند.
2. نقدینگی بالا
این شکل از پول بسیار نقدشونده است، به این معنی که میتوان آن را به راحتی به پول نقد یا سایر داراییها تبدیل کرد، بدون این که ارزش آن از دست برود. این سطح بالای نقدینگی به سرمایهگذاران اجازه میدهد تا به سرعت وارد موقعیتهای سرمایهگذاری شده و یا این که از آنها خارج شوند که خود این امر نیز بیشتر به حرکت سریع پول در بازارها کمک میکند.
3. افق سرمایهگذاری کوتاهمدت
معاملات Hot Money معمولاً دارای افق سرمایهگذاری کوتاهمدت هستند و افراد به جای افزایش سرمایه بلندمدت، به دنبال کسب سودهای فوری میگردند. این تمرکز کوتاهمدت، به افزایش نوسانات جریانهای پولی کمک میکند، زیرا سرمایهگذاران بیشتر احتمال دارد تا وجوه خود را در پاسخ به نوسانات موقت بازار جابهجا کنند.
نمونههایی از هات مانی
جهت این که درک خود را بهتر و کاملتر کنیم، اجازه دهید به چند نمونه از هات مانی نگاه کنیم تا سازوکار کلی را بهتر متوجه شویم:
مثال شماره 1
در سال 2011 مقدار قابل توجهی از Hot Money از منطقه یورو به سوییس جریان یافت. این امر به دلیل بحران منطقه یورو در آن زمان اتفاق افتاد. از آنجایی که سرمایهگذاران اروپایی، سوئیس را به عنوان یک پناهگاه امن میدیدند، ارزش فرانک سوئیس به سرعت افزایش یافت، زیرا تعداد زیادی از سرمایهگذاران مایل به خرید فرانک سوئیس بودند.
مثال شماره 2
اقتصاد چین یکی از نمونههای برجسته است. طی دوره 2006 تا 2014، ذخیره ارز خارجی در چین چندین برابر افزایش یافت و به میزان 4 تریلیون دلار رسید. اعتقاد بر این است که بخش قابل توجهی از ذخایر خارجی به شکل Hot Money بود که در آن سرمایهگذاران بهخاطر سهام با پتانسیل بازده بالا و اوراق قرضه با نرخ بهره پرسود، جذب اقتصاد این کشور شدند.
جمعبندی
هات مانی اصطلاحی است که برای توصیف جریان سریع وجوه بین بازارهای مالی در جستجوی بالاترین بازده در کوتاهمدت، به کار میرود. این جریانها با نقدینگی بالا، افق سرمایهگذاری کوتاهمدت و حرکت سریع در بازارها و کشورها مشخص میشوند. Hot Money هم مزایا و هم خطراتی برای صنعت بانکداری و کل اقتصاد دارد.
در حالی که این پول میتواند افزایش نقدینگی، فرصتهای سرمایهگذاری و جریان سرمایه را فراهم کند، در عین حال هم میتواند به بیثباتی اقتصادی، نوسانات نرخ ارز و اختلالات بازار مالی نیز کمک کند. درک ماهیت Hot Money و تأثیرات بالقوه آن، برای سیاستگذاران، تنظیم کنندهها و سرمایهگذاران بسیار مهم است.
با دست یافتن به آگاهی نسبت به مزایا و خطرات مرتبط با هات مانی، سرمایهگذاران میتوانند تصمیمات آگاهانهتری بگیرند و اقدامات مناسب را برای مدیریت پیامدهای بالقوه آن اجرا کنند. این پول یک شمشیر دولبه در دنیای بانکداری و مالی است. در حالی که میتواند سرمایه و فرصتهای سرمایهگذاری بسیار مورد نیاز را فراهم کند، همچنین میتواند چالشهای مهمی را برای کشورها و بازارهای مالی ایجاد کند.
سوالات متداول
1. Hot Money چیست؟
Hot Money به وجوهی اطلاق میشود که به سرعت بین بازارهای مالی در جستجوی بالاترین نرخ بهره یا بازده کوتاهمدت جریان دارند.
2. منابع Hot Money چیست؟
سرمایهگذاران نهادی، صندوقهای تامینی و سرمایهگذاران خارجی منابع رایج هات مانی هستند.
3. Hot Money چه تاثیری بر بانکداری و اقتصاد دارد؟
هات مانی میتواند به بی ثباتی اقتصادی، نوسانات نرخ ارز و اختلالات بازار مالی کمک کند.
4. چه اقداماتی برای تنظیم و کنترل Hot Money وجود دارد؟
کنترل سرمایه، اقدامات سیاست پولی و الزامات گزارش دهی برخی از روشهایی هستند که توسط دولتها و بانکهای مرکزی برای تنظیم و کنترل جریانهای هات مانی مورد استفاده قرار میگیرند.
4. مزایا و خطرات Hot Money چیست؟
از مزایای هات مانی میتوان به افزایش نقدینگی، فرصتهای سرمایهگذاری و جریان سرمایه اشاره کرد. خطرات مرتبط با هات مانی عبارتند از افزایش آسیب پذیری در برابر شوکهای خارجی، دستکاری بازار و خروج سرمایه ناگهانی.
با بهرهگیری از مطالب ارائه شده در سایت آکادمی شامی، میتوانید همه اطلاعات لازم برای شروع و حرفهای شدن در حوزه معاملهگری را به دست بیاورید. پیشنهاد ما به شما استفاده از آموزش معاملهگری کربن است. همچنین اگر نیاز به مشاوره دارید مشاوران آکادمی شامی آماده ارائه خدمات و مشاوره رایگان به شما هستند. برای درخواست مشاوره لطفا فرم زیر را پر کنید تا در اسرع وقت با شما تماس گرفته شود.